Black Friday
1: Black Friday: Amerika’da, yerlilerin sonbaharda hasatı yapılan tarım ürünleri için Tanrı’ya şükretmek manasına her yıl Kasım ayının dördüncü perşembesinde kutladıkları ‘şükran günü’ bayramı vardı. Bu gün aynı zamanda yoksullara, muhtaçlara, yetimlere yardım edilen destek günü olarakta önemsenirdi.
Benzer uygulama iklime ve coğrafyaya göre zamanı değişsede her yıl hasat mevsimi sonrasında hemen her toplumda uygulanan dinle irtibatlı bir bayram olarak var oldu.
Müslümanların da da benzeri uygulamayı her yıl üretip elde ettiği değişik hasatları sonrasında belli bir payı zekat olarak yoksullara, muhtaçlara, yetimlere, camilere, Kur’an kurslarına, cemaatlere vs verdiğini hatırlarsak gerçekte, dine dayalı bir farzın, karşılıksız ve gerekli bir ibadet inancıyla ‘şükretme” niyetiyle yaptıklarını biliyoruz. Bu uygulama devletin aldığı toprak vergisi ‘öşürden’ ayrıydı.
2: Beyazların Amerika’ya göçü sonrası ‘bu kadar büyük ve verimli toprakları’ kendilerine lutfettiği için Tanrı’ya şükür manasına yerli kızılderili geleneği olan Şükran gününü kutlamaya devam ettiklerini söyleyelim. Beyazların da geldikleri yerlerde benzer uygulamayı yaptıklarını, dini inanç temelli paylaşımı bayram olarak kutladıklarını söylemeliyiz.
Bir şeyi daha söyleyelim; Amerika’da, Laikliğe geçildikten sonra Kilise ile siyaset, din ile devlet ve ticaret birbirinden ayrıldığı için şükran gününün Hıristiyanlıkla bağlantısı koptu, zamanla aslından bağımsız bambaşka bir dayanağa ve kutlamaya dönüştü.
3: Kapitalizm geliştiğinde, sosyal toplumsal olan her şeyde olduğu gibi, şirketler bu günden de dibine kadar istifade etmeye, bu günde sivil toplumlar aracılığıyla masum yardım etme ve dayanışma inancını ve duygusunu istismar edip işi, ürettikleri malları satıp yoksullara dağıttırma görüntüsü altında sürdürüp ticarete dönüştürdüler.
Kapitalizm, tüketim toplumu aşamasına geçtiğinde şükran günü sonrası gelen Cuma gününü, güya indirimli fiyatlarla alışveriş çılgınlığına dönüştürdü. Bir yıl boyunca bu günü özlemle bekleyen tüketici, bu günde bir yıllık ihtiyacını ucuza satın aldığını düşünmeye ve çılgınca alış veriş etmeye başladı.
Özetle Black Friday, kapitalizmin tüm kutsalları tüketim nesnesi yapmasının bir göstergesi olarak kutlanan bir seküler bayrama dönüştü. Bu bayram Cuma gününü yapılan alışverişle kutlanır oldu.
4: Türkiye toplumu, kapitalist bir sosyal hayata geçtiğinden bu yana din temelli prensiplerin oluşturduğu kültür ve sosyal yaşam tarzından seküler temelli kültür ve sosyal yaşam tarzına geçerken, kapitalist tüccar toplum nitelikli ne kadar toplumsal sosyal uygulama varsa hepsini kendi kültürüne, örfüne ve sosyal münasebetlerine aktarmaya, doğal olarak dini zihin yerine seküler zihne, dini toplum yerine seküler topluma geçmeye başladı. Bu geçişi meşrulaştırmak içinse dini, sekülerizm lehine reform etmeye devam etti.
Laiklik, insan hakları, yasalar; modern eğitim, modern giysi ve mimari; Noel, anneler, sevgililer günleri; pazar günü ve yaz mevsiminde tatil günleri; doğum, yaş günü, evlilik, mezuniyet yılı kutlamaları; kreşler, doğum ve huzur evleri; partiler, bankalar, dernekler; kadın, çocuk, çevre, hayvan hakları; özgürlük, bireysellik, nikahsız beraber yaşama, cinsiyetsizlik vs derken ‘kara cuma’ gününe de sıra gelecekti ve son bir kaç yıldır o da geldi.
Takımın tamamlanması gerekiyordu, yedek kulübesinde bekleyenler sırasıyla oyuna sokulmaya başlandı! ‘Kara Cuma’ geç kaldıydı, özlemiştik, hoş geldi sefa geldi!
Black Friday